Michelangelo - Sáu Kiệt Tác Cuộc Đời

Michelangelo - 6 Kiệt Tác Cuộc Đời

Một chân dung bậc thầy về một nhân vật phức tạp đáng sợ

Trước hết, đây là một cuốn Tiểu sử, nhưng ko phải theo cách thông thường mà tác giả nêu rõ ở nhan đề: qua 6 kiệt tác. Cuộc đời và con người Nghệ sĩ sẽ được trình thuật, phân tích thông qua 6 kiệt tác, cũng là 6 mốc trong con đường nghệ thuật của ông: Pieta (Đức mẹ Sầu bi), the Giant (tức tượng David), Creation (Sự Tạo dựng), The Dead, The End of time, Basilica.

Theo đúng phong cách viết của Miles Unger, ông đối chiếu các nguồn tư liệu, đặt vào bối cảnh lịch sử, xã hội, tôn giáo, để đưa ra một nhận định cho mình. Hai tác giả mà ông tham chiếu nhiều nhất và cũng “đối thoại” nhiều nhất là Condivi với cuốn sách “Life of Michelangelo” và Asari với bộ “Lives of the Artists”. Ngoài việc đối thoại, Unger còn phân tích các lý do dẫn tới cái nhìn “huyền thoại hóa” Michelangelo trong các tác phẩm đó, và bóc tách những điều mà ông coi là gần hơn với sự thật phía sau những diễn giải của họ.

NỘI DUNG CHÍNH CỦA CUỐN MICHELANGELO: CUỘC ĐỜI QUA 6 KIỆT TÁC

Được mệnh danh là người đã mang lại vị thế cao cho giới nghệ sĩ trong xã hội, Michelangelo của Miles Unger được tái hiện không chỉ với tài năng cùng trí tưởng tượng đỉnh cao của một nghệ sĩ mang tinh thần cách mạng độc đáo, mà còn bởi những lời đồn đại về tính cách và những lời tán tụng của người đương thời, nhiều trong số đó do ông khởi phát. Sự mâu thuẫn trong nội tâm là điểm nổi bật của tác phẩm này, nó không chỉ chi phối tình cảm và tâm tư của Michelangelo, mà còn đi theo cuộc đời sáng tác nghệ thuật của “Người siêu phàm” xứ Florence.

Các nguồn khác ông dựa vào: Thư từ của Michel (bao gồm các phiên bản của cùng 1 lá thư được chính nghệ sĩ và người liên quan sửa chữa nhằm che đậy/biện minh nhưng, nghịch lý thay, lại bộc lộ rõ hơn hết điều mà người sửa muốn che đậy), các hợp đồng Michelangelo ký trong mỗi dự án; các ghi chép, đánh giá, chỉ trích, ca ngợi của người cùng thời; các nguồn tư liệu về các nhân vật liên quan (đặc biệt Raphael, Leonardo Da Vinci – hai người là đối tượng ganh đua của Michel, Machiavelli – thoáng liên quan; các Giáo hoàng, các nhà bảo trợ, bao gồm gia tộc Medici…); nhưng căn cứ quan trọng nhất là các tác phẩm của nghệ sĩ mà tác giả trực tiếp chiêm ngưỡng và phân tích.

Với mỗi tác phẩm, Unger phân tích ở các khía cạnh:

• Tác phẩm đó nằm ở đâu trong cuộc đời sáng tác của Michelangleo?
• Ai là người đặt hàng? Bối cảnh đặt hàng, các thỏa thuận được đưa ra
• Người bảo trợ, mối quan hệ với những người bảo trợ;
• Mối quan hệ với Michelangelo với gia đình trong khoảng thời gian đó
• Bối cảnh xã hội, chính trị và tôn giáo của Florence/Rome bấy giờ có tác động đến nghệ sĩ và việc sáng tác, và thậm chí cả bối cảnh “tranh giành hợp đồng” với các đối thủ.

Quá trình nghệ sĩ thực hiện tác phẩm của mình: Ông tự tay làm những gì, ai tham gia và phân công thực hiện như thế nào, qua đó sẽ hiểu được vì sao trong chân dung Michelangelo ở bức vẽ ở bìa, ngón tay lại gập lại và gồ lên ở phần khớp như vậy. Trong suốt đời mình, những lúc còn đủ sức, Michelangelo đều muốn tự tay mình làm tất cả với khối đá, bao gồm tham gia cả khâu lựa chọn, vận chuyển ban đầu. Các tác phẩm điêu khắc, các bức vẽ hầu như ông tự tay thực hiện. Dù về tiền nong không có gì là khốn khó, nhưng cuộc đời Michelangelo thực sự sống trong lao lực về thể xác, với các điều kiện sống đơn sơ và việc lao động nặng nề đến mức những người thợ cũng không thể theo nổi ông. Về sau, ngón tay ông bị viêm khớp nặng, và cơ thể có những tổn thương nặng nề. Đương nhiên, điều này không liên quan gì đến các đức tính chăm chỉ hay giản dị and so on. Các tư liệu đều cho thấy Michelangelo là một người khó tính khó chiều như thế nào, và yêu cầu của ông với đồng sự cao ra sao, và việc ông sống tằn tiện đơn giản chỉ vì ông không còn tâm sức đâu cho những hưởng thụ trần thế, mà việc phải đưa những hình thù ra khỏi khối đá đã choán hết mối quan tâm cùng thời gian của ông.

Quan trọng nhất, Unger phân tích bản thân các tác phẩm ở các khía cạnh đột phá, đặt trong truyền thống nghệ thuật hiện thời, trong đối sánh với các tác phẩm khác của Michel, các tác phẩm cùng đề tài, và đối chiếu với các phong cách khác cùng thời (nổi bật là với Da Vinci và Raphael); và đặt nó trong chiều sâu tinh thần của người nghệ sĩ, trong sự xung đột triền miên, trong tính khí khó ưa khó chiều của một người mà tố chất thiên tài không phải là một món quà mà là một hình phạt mà định mệnh giáng xuống mà anh ta phải gánh lấy trong xác phàm của mình.

Unger tỏ ra đồng cảm mạnh mẽ với nghệ sĩ trong cuộc chiến tinh thần dữ dội và dai dẳng đó, dù, nhiều lúc đôi chân của ông có vẻ đứng nhiều hơn trên phần đất của các chuẩn mực đạo đức và giọng điệu có chút châm chọc trước đối tượng mà ông miêu tả. Ngoài ra, một số người có thể không thích cách ông mô tả quá chi tiết về chất liệu, các vấn đề kĩ thuật trong quá trình tạc tượng vẽ tranh, nhưng với mình thì đây là điểm cộng. Nhìn chung, cá nhân mà nói, mình thích phiên bản này của Michelangelo.

NỘI DUNG CHÍNH CỦA CUỐN MICHELANGELO: CUỘC ĐỜI QUA 6 KIỆT TÁC

Miles J. Unger: Là một nhà viết tiểu sử được giới phê bình đánh giá cao, Miles J. Unger từng là cây bút đóng góp cho tờ The New York Times (1999 – 2010), và từng là biên tập quản lý nội dung của tạp chí Art New England (1996 – 2002). Hiện tại, Unger viết cho tạp chí The Economist với những bài viết về đề tài văn hóa nghệ thuật. Từng sống ở Florence suốt 5 năm, Miles Unger đã nghiên cứu và hoàn thành bộ sách về 3 nhân vật vĩ đại của lịch sử Florence thời kỳ Phục Hưng.

ĐÁNH GIÁ/NHẬN XÉT CỦA CHUYÊN GIA

“Một chân dung bậc thầy về một nhân vật phức tạp đáng sợ”. – Booklist (starred review)

“Nửa tiểu sử, nửa phân tích nghệ thuật và hoàn toàn trêu ngươi. Bằng cách tập trung vào sáu tác phẩm, được trình bày theo trình tự thời gian, Unger đã giới thiệu một chân dung nghệ sĩ chứa đựng cái nhìn toàn cảnh về cuộc đời Michelangelo nhưng cũng sắc bén trong việc đặt mỗi tác phẩm nghệ thuật vào bối cảnh, cung cấp cho độc giả những lý do và duyên cớ tạo nên sự hiểu biết phong phú và đầy hấp dẫn”. – Catherine Mallette, The Star Telegram (Fort Worth)

“Unger xuất sắc ở việc cho chúng ta thấy được người nghệ sĩ trong công việc: sự miễn cưỡng, sự cộc cằn, tính khí (dễ bị tổn thương và tức giận, đôi khi ông cố gắng trốn chạy) và lòng đố kỵ của ông (da Vinci và Raphael nằm trong số đối tượng của nó)… Văn phong sắc sảo của tác giả lột tả một Michelangelo hiện hữu như nổi lên từ tảng đá của lịch sử”. – Kirkus (starred review)

 

“Mr Unger là một sử gia nghệ thuật tài giỏi, người nổi tiếng hiểu được tâm trạng và thời đại của nghệ sĩ”. – The Economist

TRÍCH ĐOẠN HAY

“Michelangelo chèn chính mình vào giữa sự hiệp thông thiêng liêng giữa người thờ phụng và thánh tượng. Ông không chỉ kêu gọi sự chú ý đến bản thân mà còn tới sự thực rằng đây là một tác phẩm nghệ thuật, được tạo ra bởi một người phàm trần. […] Không gì làm toát lên linh hồn của thời Phục Hưng hơn sự cấp thiết của một cá nhân muốn ghi dấu ấn của mình trên thế giới. Cùng với sự nhìn nhận giá trị của Con người nói chung là sự đổi mới trong nhận thức con người ở tư cách cá nhân, mỗi người được cho là sở hữu những phẩm chất độc đáo và một tập hợp những kỹ năng độc đáo cần được tưởng thưởng. […] Ông tìm về những gì đối với ông là quá khứ mờ mịt, nhưng lại phản ánh những mối quan tâm của thời đại mình: khát khao danh tiếng và mong muốn được công nhận như một cá tính dị thường.” –  Chương 2, Đức Mẹ Sầu bi

“Trong suốt sự nghiệp kéo dài của mình, ông đã chiến đấu với các nhà bảo trợ đã can thiệp vào quá trình sáng tạo của ông và khinh bỉ trước ý nghĩ rằng tác phẩm của ông phục vụ bất kỳ mục đích phi nghệ thuật nào. Bất kể ai đặt làm tác phẩm, và cho bất kỳ mục đích nào, Michelangelo yêu cầu sự tự do làm theo ý mình muốn, khẳng định rằng nghệ thuật tuân theo những quy tắc của chính nó và phục vụ những mục đích của riêng nó.” –  Chương 3, Người Khổng lồ

“Michelangelo chuyển đổi một hiện vật để sùng bái – do các nghệ nhân vô danh tạo ra và nhằm sử dụng trong các nghi thức tôn giáo – thành một tác phẩm nghệ thuật mà tác động tâm linh của nó chỉ là một sản phẩm phụ trong những thuộc tính chính thức của nó.” –  Chương 2, Đức Mẹ Sầu bi

“Đặc điểm của Michelangelo là dù có lê lết hay thét gào phản đối một dự án, một khi đã nhận, ông sẽ tận tâm tận lực tạo ra một tác phẩm khiến cả thế giới phải kinh ngạc.” _ Chương 4, Sự Tạo dựng